سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا

سوءاستفاده از سفید مهر و سفید امضا

آن چه در این مقاله خواهید خواند:

در ابتدا سفید مهر یا سفید امضا را ورقه ای می داند که به صورت سفید و خالی است و فقط به امضا و مهر شخص رسیده است و طبق توافق قرار است در آن مندرجاتی قید شود. اگر طرف مقابل عباراتی را برخلاف آن چه توافق شده است قید کند، جرم سوءاستفاده از سفید مهر یا سفید امضاء اتفاق می افتد. در ادامه مواد قانونی مربوط به این جرم و مجازات های پیش بینی شده در قانون را بیان می کند. همچنین ارکان و شرایط و جنبه های این جرم را با توجه به مواد قانونی آن بیان می کند و رکن اصلی «سپردن» در این جرم را توضیح می دهد. انتقاداتی نیز به مواد قانونی این جرم وارد می کند. در انتهای مقاله نیز از سوءاستفاده کارفرما از از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده است، می گوید. همچنین از قابل تعلیق و تخفیف بودن این جرم و همچنین مشمول آزادی مشروط شدن آن می گوید و این که مرتکب این جرم نمی تواند از مجازات جایگزین حبس استفاده کند. در ادامه متن کامل مقاله را خواهید خواند.

سفید مهر یا سفید امضا ورقه‌ای است که به صورت سفید و خالی از متن، به امضا یا مهر شخصی رسیده است و طبق توافق قبلی باید مندرجاتی در آن قید شود. حال در صورت قید عباراتی غیر از آنچه که بین دو طرف توافق شده است، جرم سوءاستفاده از سفیدمهر یا سفیدامضا اتفاق می‌افتد. سفیدمهر یا سفیدامضا سندی ناقص است که نیاز به کامل شدن دارد زیرا در شرایطی که سند کامل باشد، هرگونه الحاق و قلم بردن بعدی در آن، منجر به تحقق جعل هست و نه خیانت در امانت.

فصل بیست و چهارم بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 تحت عنوان «خیانت در امانت» در دو ماده 673 و 674، جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفیدامضا را مورد بررسی قرار داده است.
در ماده ۶۷۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی آمده است «هر کس از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست ‌آورده است، سوء‌استفاده کند، به یک تا سه سال حبس‌ محکوم خواهد شد.»
همچنین بر اساس ماده ۶۷۴ این قانون، «هر گاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا ‌هر کار با اجرت‌ یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او ‌بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کند، به حبس از 6 ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

«سپردن» رکن اصلی جرم
نخستین شرط تحقق جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفید امضا این است که نوشته‌ای به صورت ناقص به دیگری سپرده شود. این جرم در قانون مجازات عمومی در مبحث جعل مطرح شده و در آن عنوان شده بود که اگر کسی مرتکب جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفید امضا شود، در حکم جاعل است و در صورتی که این اقدام وی منجر به ورود خسارت به دیگری شود، مرتکب به یک تا سه سال حبس و نیز در صورتی که در حد شروع به جرم باشد یا گذشت شود، یک تا 6 ماه حبس در انتظار مرتکب این جرم خواهد بود. این مجازات عیناً در قانون مجازات فعلی در مورد جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفید امضا آمده است.
جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفید امضا، جرم خاصی بوده و دارای دو جنبه است. این جرم علاوه بر اینکه مصداق جعل بوده، مصداق خیانت در امانت نیز است. قانونگذار برای این جرم از لفظ «سپردن» استفاده کرده است زیرا رکن اصلی این جرم محسوب می‌شود.
قانونگذار در ماده 673 عبارت «یا به هر طریق به دست ‌آورده است» را ذکر کرده است. به این معنا که هر کسی از سفیدمهر یا سفیدامضایی که هر طریق به دست ‌آورده است، مثلا آن را در خیابان یا در هر جای دیگر و به هر روشی پیدا کرده باشد، سوء‌استفاده کند، مشمول مقررات این ماده می‌شود.
در ماده 673 در قسمت اول آن آمده است «هر کس از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده است، سوءاستفاده کند» و در قسمت دوم آن آمده که «هر کس از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به هر طریق به دست ‌آورده است، سوء‌استفاده کند» به مجازات مقرر محکوم می‌شود. اشکالی که در نگارش این ماده وجود دارد، این است که قسمت اول، خاص و قسمت دوم آن عام است و زمانی که ابتدا خاص بیان می‌شود، گفتن عام ضرورتی ندارد.
در ماده 674، به اسناد تجاری اشاره است؛ این موضوع در حالی است که عرف قضایی در مورد اسناد تجاری این است که این جرم در مورد سفته و چک واقع نمی‌شود. این موضوع در معاهده پاریس نیز تصریح شده است.
سوءاستفاده کارفرما از از سفیدمهر یا سفیدامضای سپرده شده به وی
این در حالی است که این جرم نسبت به سایر موارد از جمله قراردادهای کارگر و کارفرما قابل تحقق است و اگر کارفرما خارج از ضوابط قانون کار و به ضرر کارگر، از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست ‌آورده است، سوء‌استفاده کند، مرتکب جرم شده است.
دادن اسناد تجاری به شرطی که امضای آن صحیح باشد، در حکم دادن وکالت به گیرنده برای پر کردن قسمت‌های سفید است.
جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفیدامضا، از جمله جرایمی است که مجازات آن قابل تعلیق و تخفیف از سوی قاضی بوده و آزادی مشروط هم شامل آن می‌شود. این در حالی است که مرتکب این جرم نمی‌تواند از مجازات جایگزین حبس استفاده کند.
در قانون مجازات سابق، تعلیق مجازات در مورد جرم سوءاستفاده از سفیدمهر و سفیدامضا ممنوع بود.

آرش دولتشاهی / کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی

برگرفته از روزنامه حمایت (تاریخ انتشار 1395/11/27)