مسئولیت مالک در مراقبت از حیوان

آن چه در این مقاله خواهید خواند:

در ابتدا مراقبت از حیوان و انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از ورود آسیب به وسیله حیوان به سایرین را وظیفه صاحب حیوان می داند که کوتاهی از این وظیفه را موجب مسئولیت صاحب حیوان و الزام او به جبران خسارت می داند. در ادامه عدم نگهداری از حیوانات را با اشاره به ماده قانونی مربوط به آن از مصادیق تهدید علیه بهداشت عمومی می داند که مجازات قانونی را در پی خواهد داشت. همچنین از مسئولیت پرداخت دیه از سوی صاحب حیوان می گوید. در بخش بعد از لزوم وجود رابطه علیت بین اهمال در نگهداری از حیوانات و خسارات ایجادشده می گوید. در قسمت پایانی نیز به توضیح تقصیر مالک حیوان و مواد قانونی مربوط به آن می پردازد. در ادامه متن کامل مقاله را خواهید خواند.

هر فردی وظیفه دارد مراقبت‌ها و اقدامات لازم را انجام دهد تا مانع از ورود صدمه و آسیب از ناحیه حیوان متعلق به خود به سایرین شود. کوتاهی از انجام این وظیفه باعث ایجاد مسئولیت برای صاحب حیوان خواهد شد و به همین دلیل وی باید خسارات وارده را جبران کند.

ماده 688 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375، هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود، از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر‌بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیر مجاز دام، استفاده غیر مجاز‌ فاضلاب خام یا پس‌آب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی را ممنوع اعلام کرده و مقرر کرده است که مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.

عدم‌نگهداری از حیوانات از مصادیق تهدید علیه بهداشت عمومی
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند مشمول این ماده قانونی شود، نگهداری از حیوانات است. زیرا قانونگذار در این ماده، عنوان کرده است که هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود، ممنوع است و مرتکب این اعمال، مجازات خواهند شد. ضمن اینکه مورد نام‌برده شده در این ماده، حصری نبوده بلکه تمثیلی است و می‌توان موارد دیگری مانند نگهداری حیوانات در فضای آپارتمان را نیز به این موارد اضافه کرد و آن را اقدام علیه بهداشت عمومی دانست.

پرداخت دیه
همانطور که افراد در صورت ایجاد صدمات بدنی نسبت به یکدیگر، باید دیه بپردازند، در صورتی نیز که حیوانات موجب ورود صدمات بدنی به افراد شوند، صاحبان آنها باید دیه تعیین‌شده را بپردازند. در حقیقت افراد وظیفه نگهداری از حیوانات خود را بر عهده دارند و به همین دلیل باید هر نوع خسارتی را که در اثر سهل‌انگاری آنها، از سوی حیوانات ایجاد می‌شود، بپردازند.

لزوم وجود رابطه علیت بین اهمال در نگهداری از حیوانات و خسارات ایجادشده
افراد در مورد حیوانات خود مسئولند و باید هر نوع خسارت مالی و جانی ایجادشده از سوی حیوانات خود را جبران کنند به شرطی که رابطه علیت بین اهمال افراد در نگهداری و نیز خسارات ایجادشده وجود داشته باشد.
ناجی به مثالی در این زمینه اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال، فردی سگ خود را بدون قلاده به خیابان می‌آورد و حیوان مورد نظر به شخصی دیگر آسیب وارد می‌کند. در چنین شرایطی به دلیل اهمال صاحب حیوان، وی مسئولیت خواهد داشت.
همچنین ممکن است حیوان مورد نظر سبب وقوع خسارت مالی یا جانی شود. به عنوان مثال، سگ موجب ترس پیرزن یا پیرمردی شود و وی افتاده و دچار شکستگی در یکی از اعضای بدنش شود. در اینجا هم صاحب حیوان مورد نظر مسئول خواهد بود.

متصرف هر حيواني كه از احتمال حمله آن آگاه است، بايد آن را حفظ کند
چنانچه مالک در نگهداری از حیوان کوتاهی کرده یا مرتکب تقصیر شده باشد، مسئول است. در اینجا برای مالک فرض تقصیر نیز پیش‌بینی شده و آن زمانی است که شخص، مالک یا متصرف حیوانی باشد که توانایی حفظ آن را ندارد.
بر اساس ماده 522 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، متصرف هر حيواني كه از احتمال حمله آن آگاه است، بايد آن را حفظ کند و اگر در اثر تقصير او، حيوان مزبور به ديگري صدمه وارد کند، ضامن است. این در حالی است که اگر از احتمال حمله حيوان آگاه نبوده و عدم آگاهي ناشي از تقصير او نباشد، ضامن نخواهد بود.
طبق تبصره یک این ماده، نگهداري حيواني كه شخص توانايي حفظ آن را ندارد، تقصير محسوب مي‌شود. همچنین بر اساس تبصره 2، نگهداري از هر وسيله يا شيء خطرناكي كه ديگران را در معرض آسيب قرار دهد و شخص قادر به حفظ و جلوگيري از آسيب‌رساني آن نباشد، مشمول حكم تبصره یک اين ماده است.
طبق ماده 523 قانون مجازات اسلامی، هرگاه شخصي با اذن كسي كه حق اذن دارد، وارد منزل يا محلي كه در تصرف او است، شود و از ناحيه حيوان يا شيئي كه در آن مكان است، صدمه و خسارت ببيند، اذن‌دهنده ضامن است، خواه آن شيء يا حيوان قبل از اذن در آن محل بوده يا بعداً در آن قرار گرفته باشد و خواه اذن‌دهنده نسبت به آسيب‌رساني آن علم داشته یا نداشته باشد. همچنین طبق تبصره این ماده، در مواردي كه آسيب مستند به مصدوم باشد مانند آن كه واردشونده بداند حيوان مزبور خطرناك است و اذن‌دهنده از آن آگاه نيست يا قادر به رفع خطر نباشد، ضمان منتفي است.
همچنین بر اساس ماده 334 قانون مدنی، مالک یا متصرف حیوان مسئول خساراتی نیست که از ناحیه آن حیوان وارد می‌شود مگر اینکه در حفظ حیوان تقصیر کرده باشد اما در هر حال اگر حیوان به واسطه عمل کسی منشا ضرر شود، فاعل آن عمل مسئول خسارت وارده خواهد بود.

دکتر مرتضی ناجی / حقوقدان

برگرفته از روزنامه حمایت (تاریخ انتشار 1395/11/11)