همجنس گرایی در حقوق ایران

آن چه در این مقاله خواهید خواند:

در ابتدای مقاله همجنس گراها را افرادی می داند که به ارتباط جنسی با همجنس خود گرایش دارند و عنوان می کند که در برخی کتب رواشناسی همجنس گرایی را نوعی آسیب و اختلال می دانند که ریشه در توارث، فیزیولوژی، محیط و… دارد. از رسمیت نداشتن همجنس گرایی تا چند دهه قبل می گوید و از به رسمیت شناختن حقوق این گروه ها در برخی کشورهای غربی در سال های اخیر می گوید. همچنین از مشروعیت نداشتن آن در قانون ایران که مطابق با قوانین اسلامی است می گوید و طبق قوانین ایران این افراد قابل مجازات نیز هستند. در بخش بعد از مجازات و احکام همجنس گرایی مردان و همجنسگرایی زنان می گوید. در ادامه ازدواج دوجنس گراها را بیان می کند. همچنین دو جنسه ها را افرادی می داند که جنسیت شان با جنسیتی که در فکر و روانشان است متفاوت است و طبق قانون و شرع این افراد می توانند با عمل جراحی تغییر جنسیت دهند. در ادامه دوجنسه ها را از لحاظ وضعیت جنسی به دو گروه خنثای بدنی و خنثای روانی تقسیم می کند و ویژگی های هردو گروه را بر می شمرد. در بخش پایانی از نبود نص قانونی در مورد تغییر جنسیت می گوید ولی با توجه به این که عده زیادی از فقهای شیعه با آن موافق هستند، عمل جراحی مجاز شمرده شده است. همچنین در انتها شرایط تغییر جنسیت و آمار آن در ایران و تغییراتی که طبق قانون در شناسنامه انجام می شود را بیان می کند. در ادامه متن کامل مقاله را خواهید خواند.

همجنس‌گرایان افرادی هستند که برخلاف روال طبیعی و فطری انسان‌ها، به جای ارتباط با جنس مخالف به ارتباط جنسی با همجنس خود گرایش دارند.

در برخی کتب روانشناسی، همجنس‌گرایی را نوعی اختلال جنسی و آسیب می‌دانند و دلایل این اختلال را فیزیولوژی، توارث و یا محیط و اطرافیانی که فرد با آنها در تعامل بوده است و … یاد می‌کنند.(1)

تا چند دهه قبل، همجنس‌گرایی در اغلب کشورها غیرقانونی بود، اما در سال‌های اخیر برخی کشورهای غربی در جهت به رسمیت شناختن حقوق این گروه‌ها گام برداشته‌اند. در این میان قانون کشور ما، ایران، که مطابق قوانین اسلامی‌ نگارش یافته، به هیچ‌وجه همجنس‌گرایی را مشروع ندانسته و برای آن مجازات خاصی در نظر گرفته است. ما در این یادداشت به بررسی نگاه قانون ایران به همجنس‌گرایی می‌پردازیم.

1. حکم قانون ایران در مورد همجنس‌گرایی مردان
عمل نزديكی و دخول از دبر (پشت) را بين دو جنس مذكر، همجنس‌گرایی مردان یا لواط می گويند که این اسم به عقیده برخی از لغت‌شناسان به معنی الصاق و چسبیدن دوچیز بوده و به نظر برخی دیگر از عمل قوم لوط مشتق شده است.(2) همجنس‌گرایی مردان در قانون مجازات ایران جرم تلقی و برای آن مجازات شدیدی لحاظ شده است. قانون مجازات جدید ایران (مصوب 1392) مقرر می‌دارد:
ماده ۲۳۳- لواط عبارت از دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه‌گاه در دبر انسان مذکر است.
ماده ۲۳۴- حد لواط برای فاعل، درصورت عنف، اکراه یا دارا بودن شرایط احصان، اعدام و در غیر این صورت صد ضربه شلاق است. حد لواط برای مفعول در هر صورت (وجود یا عدم احصان) اعدام است.(3)

در قانون مجازات ایران، دخول کمتر از ختنه‌گاه در حکم تفخیذ(4) است. در تفخیذ، حد فاعل و مفعول صد ضربه شلاق بوده و از این جهت فرقی میان محصن و غیرمحصن و عنف و غیرعنف نیست.

همچنین مطابق ماده ۲۳۷، همجنس‌گرایی انسان مذکر در غیر از لواط و تفخیذ از قبیل تقبیل و ملامسه از روی شهوت، موجب سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش است.

2. حکم قانون ایران در مورد همجنس‌گرایی زنان
در شرع مقدس اسلام، همجنس‌گرایی زنان یا مساحقه عبارت است از آنکه زنی، فرج خود را به فرج زن دیگری بمالد.(5) همجنس‌گرایی زن با زن نیز در قانون جزایی جرم تلقی شده و مجازات آن شلاق است. قانون ایران مقرر می‌دارد:
ماده ۲۳۸- مساحقه عبارت است از اینکه انسان مؤنث، اندام تناسلی خود را بر اندام تناسلی همجنس خود قرار دهد.
ماده ۲۳۹- حد مساحقه، صد ضربه شلاق است.

3. دو جنس‌گراها
دوجنس‌گراها مطابق قانون، تنها می‌توانند با غیرهمجنس خود ازدواج نمایند، ولی ارتباط با همجنس تحت عناوین لواط، مساحقه، تقبیل و … جرم تلقی می‌گردد.

4. نگاه قانون به دوجنسیتی‌ها
به کسانی که هویت جنسی‌شان با جنسیت‌شان سنخیتی ندارد، “ترانسکشوال: Transsexual” گفته می‌شود. این گروه کسانی هستند که جنسیتی که در روانشان حس می‌کنند، با جنسیت جسم‌شان در تضاد است. این افراد در ایران به لحاظ قانونی و شرعی طبق استفتائی که از امام خمینی(ره) شد، می‌توانند با انجام اعمال جراحی تغییر جنسیت دهند.

افراد دوجنسی را می‌‏توان از لحاظ وضعیت جنسی به دو گروه تقسیم نمود:
4.1. خنثای بدنی
خنثای بدنی یا فیزیکی به کسی اطلاق می‌شود که در بدن او علائم جنسیتی هر دو جنس مذکر و مؤنث وجود دارد. ممکن است این علائم یکی بر دیگری غالب یا غالب نباشد که به مورد اخیر، خنثای مشکل گفته می‌‏شود.(6) در مورد این گروه شکی نیست که تغییر جنسیت مجاز است و شخص می‌‏تواند به تشخیص پزشک متخصص با رعایت تمام استانداردهای پزشکی خود را از این حالت نجات دهد و به یکی از دو جنسی که خلقت او مناسبت و مشابهت بیشتری با آن دارد، ملحق سازد.

اين افراد دارای آلت تناسلی از هر دو جنس هستند؛ از اين رو، دارای اختلال هويت جنسی يا ابهام در جنسيت‌اند. در جراحی تغيير جنسيت، يکی از دو آلت تناسلی که ضعيف، کوچک و يا غير مناسب تشخيص داده شود، حذف و آلت ديگر تقويت و جايگزين می‌گردد. در اين حالت بيمار دوجنسی به يکی از دو جنس مذکر يا مؤنث تبديل می‌شود. اين نوع تغيير جنسيت‌ها از گذشته تاکنون وجود داشته و اساساً برای آن هيچ مخالفتی وجود ندارد؛ چون بيماری آنان محرز و ثابت است و حتی حقوق‌‌دانان سنی و کليسای مسيحی که با تغيير جنسيت مخالف هستند، با تغيير جنسيت اين گروه مخالفتی نداشته و در واقع تغيير جنسيت به عنوان معالجه و خروج دوجنسی‌ها از بلاتکليفی جنسی است.(7)

4.2. خنثای روانی
این گروه شامل افرادی می‌‏شود که از لحاظ جسمی‌ و بدنی دارای علائم یکی از دو جنس مذکر یا مؤنث می‌‏هستند، ولی از لحاظ روانی تمایلات جنسی جنسیت مزبور را نداشته بلکه تمایلات جنسی، جنس مخالف را دارا هستند.

اين گروه بيماران، مردانی هستند که خود را زن می‌دانند و يا زنانی هستند که خود را مرد می‌پندارند. اين بيماری تقريباً در بيشتر کشورهای دنيا مشاهده شده و مخصوص جغرافيای خاصی نيست. به گفته برخی روان‌شناسان، برای برخی از اين بيماران هيچ راه درمانی جز تغيير جنسيت وجود ندارد.

قانون ایران و تغییرجنسیت
تا قبل از انقلاب اسلامی، تغییر جنسیت در ایران هیچ‌گاه به طور رسمی ‌از سوی حکومت مورد توجه قرار نگرفت. در اواسط دهه ۱۳۶۰، دولت حقوق افراد خواهان تغییر جنسیت را به رسمیت شناخته و جراحی آنها را به این منظور مجاز اعلام کرد.

با این وجود هم‌اکنون قانون ایران در مورد این مسئله ساکت بوده و نص قانونی در مورد تغییر جنسیت وجود ندارد، اما با توجه به اینکه عده زيادی از فقهای شيعه با اين عمل موافق هستند و از نظر آنان بيماران ترانس می‌توانند تغيير جنسيت دهند، در ایران این دسته مجاز به تغییر جنسیت شده‌اند.

اکنون در ایران افراد دوجنسیتی برای تغییر جنسیت باید مراحل زیر را طی کنند: «تشخیص و اطمینان از وجود تضاد بین جسم و روان به کمک حداقل دو روانپزشک، مراجعه به دادگاه و اعلام درخواست برای تغییر جنسیت، سپس رجوع به پزشکی قانونی برای تأیید اختلال جنسی توسط پزشکان و روانپزشکان معتمد پزشکی قانونی و در نهایت مراجعه به مراکزی که از طرف وزارت بهداشت برای انجام عمل‌های تغییر جنسیت معرفی شده‌اند.»(8)

البته ذکر یک نکته حائز اهمیت است که از نظر فقهای شيعه برای تغيير جنسيت حداقل بايد دو شرط زير وجود داشته باشد:
شرط اول) بيماری ترانس‌سکشوال، واقعی و قطعی باشد؛ بنابراين افرادی که بيماری آنان مشکوک است، مجاز به تغيير جنسيت نيستند.

شرط دوم) تغيير جنسيت بايد به صورت کامل صورت بگيرد؛ يعنی مرد پس از تغيير جنسيت کاملاً به زن تبديل شود، يا زن پس از تغيير جنسيت کاملاً به مرد.(9)

با مجاز دانسته شدن جراحی برای تغییر جنسیت، از سال ۲۰۰۸ میلادی، در ایران بیش از هر کشور دیگری (بجز تایلند) جراحی‌های مربوط به تغییر جنسیت انجام شده ‌است. دولت تا نیمی ‌از هزینه مورد نیاز برای عمل جراحی را می‌پردازد و تغییر جنسیت در شناسنامه ثبت می‌گردد.

به موجب ماده 20 قانون ثبت احوال، کسانی که تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر نموده است، می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر نام اقدام نمایند.

منابع
1- دیوید ال. روز نهان، مارتین ای. پی. سلیگمن، ترجمه: سید محمدی، یحیی آسیب شناسی روانی، ج2.
2- شهید ثانی، الروضة البهیة، باب حدود، فصل دوم.
3- المحقق الحلي، شرائع الاسلام في مسائل الحلال و الحرام، ج4.
4-  مدنی تبریزی، ۱۴۱۶ ه ق.
5- موسوی خمینی، ۱۴۱۵ه ق، ص۶۲۶ و مؤمن، ۱۴۱۵ه ق.
6- جعبی عاملی، ۱۳۶۷.
7- مهدی باقرزاده، تغییر جنسیت از دیدگاه حقوق ایران، قابل دسترسی در blogylaw.com

پی‌نوشت
1. دیوید ال. روز نهان، مارتین ای. پی. سلیگمن، ترجمه: سید محمدی، یحیی، آسیب شناسی روانی، ج2 ،ص 178-180
2. شهید ثانی، الروضة البهیة ، باب حدود، فصل دوم
3. احصان عبارت است از آنکه مرد همسر دائمی‌و بالغ داشته باشد و در حالی که بالغ و عاقل بوده از طریق قبل با همان همسر در حال بلوغ وی جماع کرده باشد و هر وقت بخواهد امکان جماع از همان طریق را با وی داشته باشد.
4. تفخیذ عبارت از قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران‌ها یا نشیمنگاه انسان مذکر است.
5. المحقق الحلي، شرائع الاسلام في مسائل الحلال و الحرام، ج4، ص146
6. جعبی عاملی، ۱۳۶۷، ص ۳۳۲
7. باقرزاده، مهدی، تغییر جنسیت از دیدگاه حقوق ایران، قابل دسترسی در blogylaw.com
8. فروتن، کاظم، روند قانونی و پزشکی تغییر جنسیت در ایران. قابل دسترسی در سایت http://www.rozanehonline.com
9. همان.

برگرفته از پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان مهرخانه (تاریخ انتشار 1392/6/24)

مهوش فتحی، کارشناس ارشد حقوق